„Unieważnienie małżeństwa kościelnego” to jedno z potocznych określeń procesu, który ma na celu stwierdzenie, że w świetle prawa kościelnego, dane małżeństwo nigdy nie było ważne. Wielu ludzi myli pojęcia „rozwodu” i „unieważnienia małżeństwa kościelnego” z rzeczywistą nazwą, czyli „stwierdzeniem nieważności małżeństwa” . Podczas gdy rozwód jest procesem prawnym kończącym małżeństwo, stwierdzenie nieważności w oczach Kościoła oznacza, że małżeństwo nigdy nie miało miejsca. To nie tylko formalność, albo niepotrzebna semantyka – takie rozróżnienie na gruncie nauczania Kościoła posiada głębokie znaczenie duchowe i teologiczne. Małżeństwo sakramentalne jest nierozerwalne – pod warunkiem, że zostało zawarte w sposób ważny – dlatego funkcjonujące w powszechnym użyciu zwroty „unieważnienie małżeństwa” lub „rozwód kościelny” są błędne. Kościół katolicki dopuszcza jednak zbadanie, czy doszło do ważnie zawartego związku małżeńskiego. Tego rodzaju postępowanie może doprowadzić do uzyskania „rozwodu kościelnego”, czyli stwierdzenia, że dane małżeństwo pozostaje nieważne i prawnie niezobowiązujące.
Oto kroki, które należy podjąć, jeśli zastanawiasz się nad „unieważnieniem małżeństwa kościelnego”:
- Konsultacja z adwokatem kościelnym.Pierwszym krokiem powinna być konsultacja z adwokatem kościelnym, który udzieli informacji czy konkretnie w Twoim przypadku występują przesłanki do rozpoczęcia procesu o stwierdzenie nieważności małżeństwa.
- Przygotowanie pozwu i zebranie odpowiedniej dokumentacji niezbędnej do rozpoczęcia procesu:
- W pozwie należy przedstawić konkretne powody uznawania danego małżeństwa za nieważnie zawarte;
- unieważnienia wymaga przedstawienia dowodów potwierdzających przedstawione powody nieważności małżeństwa. Mogą to być świadectwa świadków, dokumenty urzędowe lub prywatne czy opinie ekspertów (np. medyczne)
Tego rodzaju działania można zlecić adwokatowi kościelnemu!
Ramowy przebieg procesu:
- Przyjęcie skargi, prośba o potwierdzenie gotowości do udziału w procesie oraz poinformowanie strony przeciwnej – sąd kościelny zobowiązany jest do zawiadomienia współmałżonka sakramentalnego o toczącym się postępowaniu. Druga strona ma prawo poznać twierdzenia zawarte w skardze powodowej oraz zadecydować, czy chce wziąć udział w toczącym się procesie.
- Przesłuchanie – co prawda w postępowaniu kościelnym nie ma rozprawy sądowej, jednakże strony i świadkowie składają zeznania podczas przesłuchania odbywającego się w obecności sędziego audytora. W wybranych przypadkach sąd może zlecić także konsultację stron z biegłym psychologiem.
- Publikacja akt – po zebraniu wszystkich niezbędnych dokumentów i dowodów. strony osobiście lub przez swoich pełnomocników (adwokatów) mogą zapoznać się z aktami sprawy i przygotować odpowiednie uwagi do zgromadzonego materiału dowodowego.
- Stanowisko Obrońcy Węzła Małżeńskiego – kolejna osoba zapoznająca się się z całokształtem materiału dowodowego to obrońca węzła małżeńskiego, którego zadaniem „z urzędu” jest przedstawianie argumentów przemawiającą za ważnością danego małżeństwa. Strony postępowania mogą, a nawet powinny wejść w konkretną polemikę z treścią tzw. Uwag tego urzędnika kościelnego.
- Orzekanie – sędziowie kościelni oceniają przedstawione materiały i zebrane pisma oraz podejmują decyzję o ewentualnym stwierdzeniu nieważności małżeństwa (czyli potocznym „unieważnieniu małżeństwa” ).
- Wyrok – Jeśli sąd kościelny uzna, że istnieją podstawy do stwierdzenia nieważności małżeństwa wydaje stosowny wyrok, potwierdzający, iż w świetle prawa kościelnego dany związek małżeński jest nieważny i prawnie niezobowiązujący.
Jakie mogą być powody do stwierdzenia nieważności już zawartego małżeństwa?
Prawo kanoniczne wyróżnia określone grupy przypadków, które uzasadniają możliwość uznania danego małżeństwa za nieważnie zawarte:
- Przeszkody małżeńskie (zrywające), do których zaliczają się:
- przeszkoda wieku,
- przeszkoda pokrewieństwa,
- przeszkoda powinowactwa,
- przeszkoda święceń,
- przeszkoda profesji zakonnej,
- przeszkoda pokrewieństwa prawnego,
- przeszkoda niemocy płciowej,
- przeszkoda różnej religii (jeżeli nie uzyskano dyspensy).
- Wady zgody małżeńskiej, takie jak:
- niezdolność natury psychicznej do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich (związana z różnymi czynnikami takimi jak choroba psychiczna, trauma, uzależnienie);
- poważny brak rozeznania oceniającego, co do istotnych praw i obowiązków małżeńskich;
- symulacja;
- podstęp (wprowadzenie w błąd drugiej strony z premedytacją);
- przymus i bojaźń (związane z ograniczeniem bądź wykluczeniem dobrowolności podejmowania decyzji przez strony);
- wykluczenie istotnych przymiotów małżeńskich (takich jak wierność, jedność, nierozerwalność bądź zrodzenie i wychowanie dzieci);
- zawarcie małżeństwa pod warunkiem.
- Brak formy kanonicznej – najrzadsza przyczyna nieważności, związana z nieprzestrzeganiem przez osoby duchowne wymogów dotyczących samego sposobu zawarcia małżeństwa przewidzianych we właściwych przepisach prawa kanonicznego.
Kiedy można się starać o unieważnienie?
Nie ma ściśle określonego czasu, kiedy można starać się o „unieważnienie małżeństwa kościelnego”. Proces unieważnienia może być zainicjowany nawet zaraz po zawarciu związku, jak i po wielu latach wspólnego życia, czy rozstaniu. Znaczenie dla ewentualnego stwierdzenia nieważności związku małżeńskiego mają konkretne, wskazane powyżej okoliczności, dokładnie badane w postępowaniu.
Podsumowanie
Stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego nie jest prostą sprawą. To decyzja, która wymaga głębokiej refleksji, zrozumienia i konsultacji z ekspertami. Jeśli masz wątpliwości co do ważności Twojego małżeństwa, warto jak najszybciej skonsultować się z adwokatem kościelnym. Pomoc specjalisty pomoże Ci zrozumieć proces i podjąć właściwe kroki.
Artykuł partnera.
