Każdego roku do mórz i oceanów świata trafia około 10 mln ton śmieci – ocenia Europejska Agencja Środowiska (EEA). Większość z nich stanowią produkty jednorazowe z tworzyw sztucznych, w tym opakowania po napojach i torby na zakupy. Pod koniec grudnia ub. roku rząd Polski przyjął projekt ustawy, która ma doprowadzić do zmniejszenia ilości odpadów, które powstają z plastikowych produktów jednorazowego użytku, takich jak słomki, sztućce czy patyczki higieniczne.
Europejska Agencja Środowiska (EEA) jest agencją Unii Europejskiej zajmującą się dostarczaniem rzetelnych i obiektywnych informacji dotyczących środowiska. Do zadań EEA należy wspieranie zrównoważonego rozwoju oraz pomoc w osiągnięciu znaczącej i widocznej poprawy stanu środowiska w Europie poprzez dostarczanie decydentom i społeczeństwu aktualnych, odpowiednich, rzetelnych i wiarygodnych informacji.
Opakowania plastikowe a ekologia
Jak informuje EEA, masowa produkcja tworzyw sztucznych rozpoczęła się w latach 50. XX wieku i rosła od 1,5 mln ton do obecnego poziomu 280 mln ton rocznie. Około jedną trzecią obecnej produkcji stanowią opakowania jednorazowe, które wyrzuca się w ciągu roku od ich wytworzenia. Do mórz i oceanów trafiają w szczególności butelki po napojach oraz torby i talerze jednorazowe. Lista jest jednak długa i obejmuje również uszkodzone sieci rybackie, liny, podpaski, tampony, patyczki higieniczne, prezerwatywy, niedopałki papierosów, jednorazowe zapalniczki, itp.
W przeciwieństwie do materiałów naturalnych tworzywa sztuczne nigdy nie „znikają”, ale gromadzą się w środowisku, w szczególności w oceanach i morzach. Słońce, słona woda i fale dzielą plastikowe szczątki na coraz mniejsze kawałki. Może upłynąć nawet 500 lat zanim jednorazowa pielucha lub plastikowa butelka rozłożą się na mikrodrobiny. Jednak nie wszystkie mikrodrobiny powstają w wyniku takiego procesu rozpadu. Takie produkty, jak pasty do zębów, kosmetyki i środki higieny osobistej zawierają mikrodrobiny plastiku w swoim składzie.
Prądy morskie w połączeniu z wiatrem i ruchami rotacyjnymi Ziemi sprawiają, że drobiny te, z których część mierzy zaledwie kilka mikronów, gromadzą się, tworząc rozległe plamy zwane wirami (ang. gyres). W zależności od wielkości cząstek czasem przybierają one postać przezroczystej „zupy z tworzyw sztucznych”. Wiry te zmieniają swoją wielkość i kształt. Największy i najdokładniej zbadany jest North Pacific Gyre, czyli wir północnego Pacyfiku, który jak się szacuje, tworzy 3,5 mln ton śmieci. W oceanach stwierdzono istnienie pięciu innych rozległych wirów gromadzących odpady, również na Atlantyku.
Powinniśmy więc dbać o ekologię na wielu płaszczyznach, co wiąże się również z oszczędzaniem wody i energii. Pomoże w tym m.in. budowa przydomowej oczyszczalni ścieków.
Produkty jednorazowego użytku
Niektóre kawałki trafiają na wybrzeża nawet z najbardziej odległych zakątków świata, gdzie mieszają się z piaskiem. Inne kawałki zostają połknięte przez morskie zwierzęta i dostają się do łańcucha pokarmowego.
Obserwuje się pewne regionalne różnice w pochodzeniu odpadów morskich obecnych w środowisku morskim. W basenie Morza Śródziemnego, Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego większość śmieci pochodzi z działalności prowadzonej na lądzie. Na Morzu Północnym czynnikiem o podobnym znaczeniu są działania człowieka.
Aby dostosować polskie prawo w obszarze ochrony środowiska do przepisów obowiązujących w Unii Europejskiej, pod koniec grudnia 2022 Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zmianie ustawy o obowiązkach przedsiębiorców w zakresie gospodarowania niektórymi odpadami oraz o opłacie produktowej i innych ustaw, które mają doprowadzić do zmniejszenia ilości odpadów, które powstają z plastikowych produktów jednorazowego użytku, takich jak słomki, sztućce i patyczki higieniczne.
Zakaz plastikowych słomek i sztućców
Jak wyjaśniono, ilość odpadów w ocenach i morzach stale rośnie. Pod względem ilościowym produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych stanowią 50 proc. wszystkich odpadów, które występują w środowisku morskim. Odpady mają negatywny wpływ na wiele gatunków, które występują w środowisku morskim, takich jak żółwie, wieloryby, ptaki oraz niektóre gatunki ryb bądź skorupiaków. Zwierzęta giną zaplątane w odpady albo mylą je z pożywieniem, przez co finalnie tworzywa sztuczne mogą trafić do łańcucha pokarmowego człowieka.
Poza szkodliwym oddziaływaniem na środowisko naturalne, a także potencjalnym oddziaływaniem na zdrowie ludzi, odpady morskie z tworzyw sztucznych mają negatywny wpływ na takie rodzaje działalności, jak turystyka, rybołówstwo czy żegluga. Dochodzi również do utraty wartościowego materiału, który staje się odpadem, a przecież plastik poddany recyklingowi mógłby zostać ponownie wprowadzony do gospodarki.
Zgodnie z nowymi przepisami, zakazane będzie m.in. wprowadzanie do obrotu produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, takich jak patyczki higieniczne, sztućce (widelce, noże, łyżki, patyczki), talerze, słomki czy styropianowe pojemniki na posiłki i napoje. Wprowadzony zostanie obowiązek umieszczania na produktach informacji dotyczących obecności tworzyw sztucznych w wyżej wymienionych produktach, a także o wynikającym z tego negatywnym wpływie na środowisko. Teraz projektem zajmą się Sejm i Senat, po czym nowo uchwalone prawo trafi do podpisu na biurko Prezydenta RP.
